Wstęp:
O korzeniach i sukcesach dwóch wybitnych ogierów wyścigowych polskiego pochodzenia – Samborze i Wikingu można by pisać i pisano wiele razy. Jednak po sprzedaży tych fenomenalnych ogierów za granicę niewielu hodowców i sympatyków ma okazję śledzić losy Sambora i Wikinga oraz ich potomstwa. Prelekcja p. Longina Błachuta – aktywnego członka Polskiego Związku Hodowców Koni Arabskich zainteresowanego wybitnie kwestią wyścigów, wygłoszona podczas IX Walnego Zjazdu PZHKA – to krótkie podsumowanie oszałamiających wyników wspomnianych dwóch ogierów i ich potomków na torach w USA. Wyników, dzięki którym w Stanach Zjednoczonych nastały dekady Sambora i Wikinga.

Fakty:

1. Ilość koni zarejestrowanych w USA na koniec roku 2004 to 614 278 (I miejsce na świecie – Polska z 7000 znajduje się na 12 miejscu).
2. Ilość koni aktywnie biorących udział w gonitwach w USA to około 665 osobników w ciągu roku
3. Gonitwy koni arabskich czystej krwi rozpoczęły się w USA w 1957. Dziś jest to najliczniejsze i najbardziej zróżnicowane skupisko koni tej rasy pod względem linii żeńskich i rodów męskich. Stany Zjednoczone są krajem o najostrzejszej rywalizacji w wyścigach, konkurencjach sportowych i pokazach koni czystej krwi arabskiej na świecie
4. W USA w ciągu roku kalendarzowego rozgrywanych jest 500 – 530 gonitw z czego 65 pozagrupowych na 23 torach. Roczna pula wygranych około 5.000.000 USD ze średnią wygranych z gonitwy 9.000 USD. Roczny całościowy koszt utrzymania, treningu i zapisów do gonitw 1 konia jest tam szacowany na 18-25 000 USD, czyli 2-3 razy średnia wygrana z gonitw. Polskie konie czystej krwi są cenione za waleczność, wytrzymałość, szybkość, temperament i oczywiście za wspaniały bukiet konia arabskiego.
5. Polskie konie arabskie lub konie wywodzące się z polskich linii żeńskich i rodów męskich dominują wyścigi w USA od samego początku co do liczebności, ilości startów, ilości wygranych gonitw, rekordów szybkości na rożnych dystansach, ilości i sum nagród wygranych, ilości najbardziej wpływowych reproduktorów i ilości najlepszych ojców matek koni biegających.
6. Dwa ogiery – Sambor i Wiking zdominowały gonitwy koni arabskich w USA do tego stopnia, że od ich imion lata 80-te nazywane są „dekadą Sambora”, a lata 90-te „dekadą Wikinga”.

SAMBOR ur. 1965 (Czort – Sabellina / Abu Afas) hod. SK Janów Podlaski – po dobrej karierze wyścigowej of 1/8 (3-2-1) w wieku 3 lat sprzedany w do p.Leona Rubina (Sir William Farm, Hillsdale, USA), zwycięzca Derby w USA (Turf Paradise w Phoenix, Arizona w 1969r. – wygrana o 15 długości przed stawką) a w zaledwie kilka dni później triumfator półmilowego sprintu w Oklahoma City i zwycięzca Championatu Wyścigowego USA (National Championship Race). W USA z powodzeniem startował również w klasach użytkowych i w ręku, a jego imieniem nazwano jedną z najważniejszych gonitw dla koni 3-letnich na warszawskim torze Służewiec.

Po śmierci Leona Rubina Sir William Farm uległa rozproszeniu, a Sambor został zakupiony przez stadninę W.K. King of Katy w Teksasie aby w 1984 znów zmienić właściciela – tym razem ostatecznie. Zakupiła go p. Martha Dean Thurmon z September Farm II gdzie Sambor dożył swych ostatnich dni. Padł w listopadzie 1988. Jego kariera wyścigowa to w sumie: 3/14(6-4-1).

Ten zasłużony ogier pozostawił w USA wielu championów klas w ręku i użytkowych (Park Horse i English Pleasure), znalazł się również w prestiżowym Arabian Horse Trust Hall of Fame i nadano mu zaszczytny tytuł „Ojca matek wszechczasów” ponieważ jego córki po fantastycznych karierach wyścigowych (Samcherie 48(20-10-7) 11-11- zwyciężczyni 11 gonitw pozagrupowych i 11 razy w pierwszych trójkach; CR Samborsta 11(7-1-0) 5-1; Samborette 27 (6-3-5) 3-3) zostały również matkami potomstwa regularnie wygrywającego 3 i 4-krotnie więcej gonitw i sum aniżeli potomstwo przeciętnych ogierów. Jego najsłynniejsi synowie- Samtyr (od Tryncza) i Sam Tiki (od Kyla Tiki) trafili również do Arabian Horse Trust Hall of Fame i wspaniale przekazują dzielność i wytrzymałość

Sam Tiki (Sambor x Kyla Tiki po Kontiki) o karierze wyścigowej: 4/21(10-4-3)6-6, suma wygranych: 100,989 USD; ojciec takich koni jak: Johnny on the Spot, Dreams of Valour, Mr Full Service, Cash on the Spot czy klacz Vamonos Juahita. Sam Tiki to tej pory dał 84 sztuki potomstwa biegającego z czego 56 zwycięzców (66%) i w chwili obecnej z powodzeniem pełni rolę ogiera czołowego w stadninie Cre Run Farm w Virginii (USA).

Wyhodowany w stadninie wspomnianego już Leona Rubina Samtyr o czysto polskim rodowodzie (Sambor x Tryncza po Trypolis), z karierą wyścigową 8(8-0-0)1-0 to ojciec 262 zarejestrowanych źrebiąt z czego 114 rozpoczęło karierę na torze, 80 wygrało gonitwy (czyli 70%), a aż 32 (28%) wygrało te pozagrupowe – co świadczy o wysokiej jego wysokiej skuteczności w przekazywaniu dzielności wyścigowej. Samtyr padł w roku 1995 w Godolphin Racing Inc,Wilmington, Delaware (USA).

W hodowli arabskich koni wyścigowych szacuje się, że dobry ogier to taki, którego 25% biegającego potomstwa to zwycięzcy (w tym około 5-10 % zwycięzców gonitw pozagrupowych) – wyniki potomków Sambora świadczą więc same za siebie…

WIKING ur. 1979 (Etap – Wilma / Pietuszok) hod.SK Janów Podlaski – w wieku lat pięciu zakupiony do USA. Jak widać wiele osób ceniło Wikinga i jego możliwości wyścigowe i hodowlane o czym świadczy historia kupna i kolejni właściciele konia, którzy zmieniali się przez pewien czas dość szybko. Jak świadczą dokumenty sprzedaży i Amerykańska Księga Stadna – Wiking zakupiony został w Janowie Podlaskim na aukcji Silent Sale przez Pana Jima Wagnera (firma Libra Co) za skromną jak na tamte czasy sumę 21 300 USD . Był to pierwszy koń arabski jakiego kupił Pan Wagner w swoim życiu – ale co to był za koń! W 1985r. Wikinga przejęło konsorcjum złożone z osób p.Jima Wagnera, jego żony – Diany i dr James’a Budd’a. We wrześniu 1987 dr Budd wykupił Wikinga i zorganizował kolejne konsorcjum, do którego dołączyli ostateczni właściciele – rodzina Państwa Courtelis z Town & Country Farms, które ostatecznie w 1990r. wykupiło

wszystkie udziały Wikinga i stało się jedynym właścicielem konia aż do jego śmierci. Kariera wyścigowa Wikinga istotnie jest imponująca – 6/37 (20-10-2) w tym 3 sezony na warszawskim Służewcu ze zwycięstwami w Nagrodach: Cometa, Kuhailana Haifi, Witezia, Ofira i Kurozwęk. W USA wygrał on 97 782 USD i uzyskał przydomek „Prezesa Gonitw i Koni Biegających”. Wiking jest fenomenem światowym i epokowym. Po imponującej karierze wyścigowej zarówno w Polsce jak i w Stanach Zjednoczonych okazał się wspaniałym reproduktorem koni wyścigowych. Na koniec roku 2004 jego potomstwo wygrało na torach łącznie prawie 8 milionów USD. Jest to najwyższa suma w historii gonitw koni arabskich na świecie. Ta suma może się jeszcze powiększyć w przyszłości ponieważ trzeba będzie do niej doliczyć wyniki potomstwa urodzonego w ostatnich trzech latach, a które dopiero rozpoczyna karierę wyścigową. W zeszłym roku na torze bardzo dobrze zadebiutowały konie z rocznika 2001 – jak np. ogier Feeling Good (od Gaibaska), czy Final Answer (od Gasawa). Dodatkowo do sumy wygranych potomstwa dojdą wygrane obecnych gwiazd toru – jak na przykład fenomenalnego DA Adios (koń arabski który wygrał największą pulę pieniędzy na świecie bo prawie 500 000 USD), a który będzie kontynuować karierę w bieżącym sezonie wyścigowym. W gronie najważniejszego przychówku Wikinga, jaki wykazał się szczególnymi zdolnościami wyścigowymi, a obecnie również wykazuje się w hodowli należy zaliczyć:

Dixi Darlene ur.1994 (od BW Ali Catt po ZT Ali Baba). Z karierą wyścigową 3/40 (17-10-4) i sumą wygranych 281 689  USD jest druga na liście zwycięskich klaczy (ranking Amerykańskiego Klubu Wyścigów Konnych dla 3, 4 letnich i starszych koni pod względem puli wygranych). Potomstwo Dixi Darlene to: Dixis Delight (po SamTiki), Dixis Chick (po Burning Sand), które już kilkakrotnie wygrały najważniejsze gonitwy pozagrupowe.

Patriot Missle ur.1991 (od Toppers Starlight po Mister Topper). Kariera wyścigowa: 4/26(16-4-4) , suma wygranych: 244 183 USD. Pierwszy Trójkoronowany syn Wikinga (w wieku 4 lat wygrał: Godolphin Arabian Cup Classic (G1), California Arabian Cup International (G1) ustanawiając tam NTR czyli „national track record” – rekord toru USA na dystansie 1 3/8 mili z czasem 2:32 2/5 sec., oraz Jewels of the East Diamond Derby  – z następnym NTR czyli rekordem toru na dystansie 7 furlonga  z czasem 1:33 sec.) Jest ojcem 35 koni biegających, z tego wygrało 22 (62%) i 6 (czyli 17%) wygrało gonitwy pozagrupowe.

RW Country Gent ur. 1998 (Wiking x Dunsamba po Dunajec). Dotychczasowa kariera wyścigowa to: 3/22(8-5-5)3-5, suma wygranych: 220 695 USD. Dunajec (Branibor x Dyska po Wielki Szlem) to dwukrotny laureat Nagrody Porównawczej i drugi w Derby. Matka RW Country Gent’a – Dunsamba to zarazem córka Dunajca i wnuczka Sambora po stronie matki (Fitz Janny po Sambor).

Monarch AH ur.1987 (Wiking x Sasanka po Almifar). Kariera wyścigowa: 3/23 (19-3-0), suma wygranych: 213 646 USD. Jego zarejestrowane potomstwo to 400 sztuk; z których wystartowało 206 – 156 wygrało (czyli 75%), a 41 wygrało gonitwy pozagrupowe (czyli 20%). Najważniejsze potomstwo Monarcha AH pod wzgledem puli wygranych, obecnie wcielone do hodowli to:

klacz Royal Atheena, ur.1995 od Malabar Athena; z karierą wyścigową: 3/23(16-15-0)11-1 i sumą wygranych: 327 259 USD. Jest pierwsza na w rankingu klaczy Amerykańskiego Klubu Wyścigów Konnych pod względem wysokości wygranych;
klacz Winning Spirit MA ur. 1994 (Espora po Pierrot), kariera wyścigowa: 4/27(7-7-9)4-5, suma wygranych: 142 029 USD;

ogier Zanzibar MRV ur. 1994 (Suzanka po Eternit) kariera wyścigowa: 4/36(10-12-7)4-7, suma wygranych: 135 420 USD;
ogier Genuine Monarch ur.1995 (Cassels Genua po Brussaly Zbruenu) kariera wyścigowa: 3/15(6-3-2)2-3, suma wygranych: 120 313 USD.

Wiking odszedł na wieczne pastwiska w wieku 24 lat – 5 stycznia 2003, w stadninie właścicieli – Town & Country Farm, Floryda, USA.

Podsumowanie:
     W latach 1984 – 1999 636 koni wygrało w USA gonitwy pozagrupowe. Z tego synowie i córki Sambora i Wikinga oraz ich potomstwo stanowią 57.4%. Pozostałe 42.6% to potomkowie 38 innych ogierów.

W latach 1984 – 1999 odbyło się w USA 996 biegów pozagrupowych (z pulą wygranych powyżej 5000 USD). W 60.6% gonitw pozagrupowych zwyciezyli potomkowie Sambora i Wikinga, a 39.4% zwycięzców gonitw pozagrupowych to potomkowie 39 innych ogierów.

W rezultacie skuteczności i wybitnych uzdolnień wyścigowych polskich linii i rodów koni arabskich czystej krwi amerykańscy hodowcy bardzo czesto otrzymują najbardziej wartościowe osobniki stosując kojarzenie krewniacze właściwe lub umiarkowane -“line breeding” (inbredowanie na Czorta, Pietuszoka lub wybitne osobniki z polskich linii żeńskich “O” i “S”). Przykładem jest rodowód fenomenalnego konia DA Adios.

DA ADIOS ur. 1998 (Wiking – Sanibel IA/Samtyr) – hod. Arnold I Audrey Fisher, Dunromin Farm, Bedford, Stan Nowy York (USA). Pan Fisher to znany architekt i miłośnik polskich koni arabskich, renomowany hodowca i właściciel wielu zwycięskich, polskich koni arabskich jak np. słynny Penitent wyhodowany w Janowie Podlaskim czy michałowska Kawalkada – Championka USA. Klacz Sanibel IA została przez niego kupiona na aukcji. Była wtedy klaczą po ukończonej karierze wyścigowej 6(2-2-1) 0-1 i sprawdzoną matką, która dała trójkę dobrego potomstwo biegajacego. Przede wszystkim jednak posiadała świetny, czysto-polski rodowód po ojcu – Samtyr (po Sambor) i matce – Sanna (Wist [Bandos x Wilma] x Sasanka [Santa x Almifar]). Państwo Fisher postanowili pokryć ją najlepszym ogierem spośród koni biegających, za którego uważali Wikinga, a który dał wcześniej dobre potomstwo w kojarzeniach z linią “S”(np. Monarch AH od Sasanki).

Sanibel IA wyźrebila się 10 kwietnia 1998 roku. Źrebak DA Adios był gwiazdą od urodzenia. Jego narodziny obserwowalo 12 par oczu na monitorze telewizyjnym, a po 20 minutach podziwiano go w boksie. Jako źrebak DA Adios nie odznaczał się niczym szczególnym. Poprawna budowa, średniej wielkości. Nie lubił wdawać się w potyczki z rówieśnikami. Państwo Fisher uważali go za średniej jakości źrebię. Gdy jednak wyszedł na tor – pokazał swą klasę. Zawsze przygotowany, skupiony, nie zdenerwowany, biegł charakterystycznie dla Samtyra, Sambora i Wikinga – większość czasu na tyłach stawki by na ostatniej prostej fenomenalnie przyspieszyć bez względu na dystans i – wygrać. W 2001 roku Da Adios zakonczył sezon wyścigowy wynikiem 7(4-1-1) 1-2, ARC Juvenile (G1).

11 września był punktem zwrotnym w jego życiu. Państwo Fisher poinformowali Prezesa Zwiazku AJC (American Jockey Club), Pana Alena Kirshnera, że pragną sprzedać DA Adios. W ciagu jednego dnia Prezes zawizał spółkę partnerską „KRW Racing” (od pierwszych liter nazwisk współwłaścicieli: Alan Kirshner, Howell Wallance i Steve Richards), która zakupiła ogiera. Zmienił się trener (na Lynn Ashby), dżokej (na Alison Hershbell i Clyde Martin), DA Adios dostał okulary. Zaczął biegać na różnych dystansach ale zawsze na końcu z przyspieszeniem, determinacją i duchem walki. Został wybrany koniem roku 2002 i – niedawno – 2004. Wygrał w sumie 500 000 USD. Będzie kontynuował karierę również w 2005 r.

Pomiar jego serca potwierdził, że jest ono wyjątkowej wielkości. Serce DA Adios’a waży prawie 10 kg przy średniej wadze serca konia sportowego okolo 3.5 do 4 kg! Pomiary wielkości serc ojców i matek z polskich linii i rodów wykazały że są one o wiele ponad przeciętnej wielkości.%alttext%Serce konia wyścigowego jest jak silnik samochodowy. Duże – przy poprawnej budowie oznacza duże predyspozycje wyścigowe osobnika. Wnikliwe badania w Australii i w Stanach Zjednoczonych przeprowadzone na wybitnie uzdolnionych wyścigowo koniach pełnej krwi przyczyniły się do stworzenia teorii selekcji i kojarzenia koni wyścigowych zwanej „teorią X” ( patrz praca Marianna Haun opublikowana w 1997 pt.: The X Factor: What It Is and How to Find It i praca Kena McLeana – Quest for Classic Winners). Teoria ta głosi, że wielkość serca przekazywana jest poprzez linie żeńskie z chromosomem X. Z tego wniosek, że hodowcy winni dobierać do hodowli koni wyścigowych klacze, które posiadają oba chromosomy X niosące cechy serca o dużych rozmiarach. Klacze takie należy pokryć wybitnie dzielnym ogierem co znacznie podniesie szanse na uzyskanie źrebaka z sercem o duzych rozmiarach – a co za tym idzie oczekiwanej, dobrej dzielności wyścigowej. Natomiast dla nas wszystkich jest to kolejny, niezbity dowód na to, że polskie konie arabskie to konie o wielkim sercu – dosłownie i w przenośni…

Tekst: Longin Błachut, [email protected], marzec 2005

Za zdjęcia dziękujemy: Arabian Finish Line (www.arabianfinishline.com), Mats’owi Genberg’owi (www.genberg.se), Cre Run Farm (www.crerun.com) i Valour Arabians (www.valourarabians.com)

LITERATURA:

1. http://www.arabdatasource.com Arabian Horse Data Source.
2. Arabian Finish Line (miesiecznik) lata 2000-2005; artukuly Sandy Wollpert i Stephanie Corum
3. Frank Mitchell – Racehorse Breeding Theories, 2004, praca zbiorowa.